Het prachtige Twentse
landschap ondersteboven

De komende jaren wordt een deel van het GFT-afval van Twence gebruikt als bodemverbeteraar op de Twentse akkers. Samen met een groep agrariërs rondom Manderveen en Twickel kijken we naar het effect van het compost op de kwaliteit van de bodem en de opbrengst aan gewassen. Tijdens Twente Ondersteboven gaan we samen met één van de betrokken agrariërs verder in op de ervaringen, de eerste resultaten en tips en tricks rondom de meststoffenboekhouding, de optimale benutting van het compost en knelpunten in wet- en regelgeving.

Goed bodembeheer is belangrijk voor schoon drinkwater, een gezonde bodem en maatschappelijk opgaven. Daarom is begin 2020 het programma Bodembeheer van de Toekomst van start gegaan. Het programma helpt gemeenten en omgevingsdiensten bij het opnemen van regels over kwaliteit van de bodem, het grondwater en de ondergrond in de omgevingsplannen. Tijdens Twente Ondersteboven laten we zien welke producten zijn ontwikkeld die kunnen helpen bij het bepalen wat relevant is voor jouw regio of gemeente. Ook zijn we benieuwd naar jullie ervaringen en gaan we graag in gesprek over de omgevingswet en het fysieke domein.

Met welke klimaateffecten hebben we in Twente te maken en wat is er in de afgelopen tijd op dit gebied gebeurd? Jeroen Buitenweg neemt de deelnemers mee in onder meer klimaatrisico’s, de Twentse Klimaatatlas, de kansen van regionale samenwerking en de effecten en inzichten van en door stresstesten. Ontdek zelf risico’s voor negatieve gevolgen van de klimaatverandering in jouw buurt en ga in gesprek over mogelijke oplossingen. Laat je informeren én inspireren en ga zelf aan de slag!

Ook in Twente willen we tijdens fikse buien graag droge voeten houden. Of juist over genoeg water beschikken in droge perioden. Daarom is het belangrijk dat we onze leefomgeving aanpassen. Begin 2021 is de impulsregeling klimaatadaptatie van start gegaan. Met de regeling kunnen maatregelen voor klimaatadaptatie versneld worden, zoals afkoppelen van regenwater en vergroening. Twents waternet legt in deze informatieve sessie uit wat bedoeld wordt met klimaatadaptie. Daarnaast lichten ze de subsidieaanvraag die voor Twente is ingediend verder toe.

Wat weet u allemaal over bodemenergie in Twente? En is bodemenergie een zegen of zorg voor de toekomst? In de sessie bodemenergie nemen we u mee in de rol van de Twentse ondergrond in de energietransitie. Zo staan we stil bij de grote opgave om te komen tot een aardgasvrije samenleving. Wat is de relatie tussen bodemenergie en de regionale energiestrategie, transitie visie warmte en wijkuitvoeringsplannen. Ook lichten we verschillende technieken van bodemenergie en opslag in de ondergrond toe en staan we stil bij de potentie in Twente. Vol energie gaan we graag ook met u in gesprek over de beoogde rol van bodemproefssionals in de energietransitie. En wat verwachten we eigenlijk van gemeenten en markt als het gaat om het grootschalig toepassen van deze techniek.

Landbouw, verkeer en industrie zorgen ervoor dat stikstof vrijkomt in onze omgeving en neerkomt in de bodem. Vooral natuurgebieden merken hier de gevolgen van. Om dit de beperken, is er veel regelgeving. Zo moeten veehouders investeren in vloeren om een vergunning te kunnen krijgen. Maar wat levert dit uiteindelijk op? Worden met deze investeringen de emissiereductiedoelen gehaald? Vanuit de wens om de veehouder meer zelf te laten sturen op doelen, ontwikkelde CLM meetapparatuur om emissies live in beeld te brengen. Aan de hand van praktijkvoorbeelden lopen we langs de resultaten van metingen. We staan stil bij de knoppen waar de veehouder zelf aan kan draaien op zijn bedrijf; misschien wat lastiger voor de overheid om te handhaven, maar wellicht zeker zo efficiënt.

Steeds meer bedrijven, overheden en inwoners werken actief aan het verkleinen van de CO₂-voetdruk. Naast zelf reduceren, gebeurt dit ook via aankoop van CO₂-certificaten. Met deze certificaten ondersteun je projecten die met natuurlijke oplossingen klimaatwinst boeken. Op het platform CO2Neutraal komt vraag en aanbod voor de certificaten bij elkaar. In deze workshop neemt Willem Seinen van Natuur en Milieu Overijssel je mee in twee van deze projecten: valuta voor veen en blijvend grasland. Aan de hand van praktijkvoorbeelden ga je rekenen en krijg je inzicht in de kosten en opbrengsten van deze nieuwe verdienmodellen.

In 2030 willen we een groot gedeelte van onze energie duurzaam opwekken en onze huizen duurzaam verwarmen. In de Regionale Energie Strategie (RES) staan de ambities voor Twente beschreven. Deze grote opgave heeft niet alleen bovengronds, maar ook ondergronds een grote impact. Denk aan het aanpassen van het elektriciteitsnet en het effect van de uitfasering van aardgas op ons aardgasnet. De bodem is in deze energietransitie niet alleen in beeld als drager van infrastructuur, maar ook als warmtebron en voor de opslag van koude en warmte en in de toekomst mogelijk zelfs voor elektriciteit. In deze presentatie gaan we in op de samenloop van bodem- en energiebeleid. Centraal staat daarin hoe het bodembeleid kan bijdragen aan het energiebeleid. Maar ook hoe we voorkomen dat het energiebeleid de bodem nadelig beïnvloedt.

De bodembiologie is ontzettend belangrijk om de kwaliteit van onze  bodem te bepalen. Bestaande bodemanalyses in de landbouw richten zich vooral op de chemische en fysische samenstelling. Het project sensorisch landschap gaat juist aan de slag met bodemvitaliteit. We leggen de focus op biodiversiteit, broeikasgasemissies en waterregulatie op perceelniveau. Dit doen we door middel van twee technieken: eDNA analyse en Cheaptech sensoren. Hiermee kunnen we heel precies meten wat de verhoudingen zijn in de bodem én leggen we de verbinding met reguliere metingen. Tijdens deze workshop nemen we je mee in het project sensorisch landschap, leggen we de technieken uit en gaan we met elkaar in gesprek over het gebruik ervan aan de hand van praktijkvoorbeelden.

De drinkwatervraag in Overijssel neemt momenteel met gemiddeld 1% per jaar toe. Dit is gelijk aan 1 miljoen m3 per jaar. Maar de beschikbaarheid van voldoende en schoon water is ook essentieel voor andere functies zoals landbouw, natuur en recreatie. Dit leidt regelmatig tot knelpunten. Hoe kunnen we in de toekomst de drinkwatervoorziening voor Twente veilig stellen in balans met andere functies? En welke mogelijkheden zijn er om de drinkwatervraag te beperken? Ook de waterkwaliteit staat onder druk. Zo zien we een achteruitgang in grondwaterkwaliteit en toenemende druk op grondgebruik. In deze workshop wordt een korte toelichting gegeven op de adaptieve strategie voor drinkwatervoorziening (ASV) waarin verschillende oplossingsrichtingen worden verkend om ook in de toekomst de drinkwatervoorziening veilig te stellen. Daarbij gaan we in gesprek over de keuzes die we moeten maken en welke rol de gemeenten daarin spelen om tot een duurzame drinkwatervoorziening voor Overijssel en Twente te komen.

Regelmatig horen we dat de kwaliteit van de Nederlandse landbouwbodem achteruit gaat. Is dit zo, en hoe kunnen we dit meten? Bodemvruchtbaarheid is opgedeeld in biologische, chemische en fysische kenmerken. Denk aan het gehalte organische stof en de hoeveelheid microben die in de bodem zitten. Samen met Eurofins Agro heeft Mineral Valley Twente de bodemvruchtbaarheid van Twente in kaart gebracht. In de workshop laten we zien hoe het met de kwaliteit van de Twentse bodem gesteld is. We gaan in gesprek over de rol van koolstof en stikstof in relatie tot opbrengst en kwaliteit van het geoogste product, waterberging, koolstofvastlegging en drinkwaterkwaliteit.

De ondergrond van Nederland is een beladen onderwerp. Er is spanning tussen bijvoorbeeld nationale ambities, technische en economische mogelijkheden en lokale belangen. Het lectoraat Bodem en Ondergrond richt zich op het verbeteren van de rol van bodem en ondergrond in ruimtelijke afwegings- en besluitvormingsprocessen en een duurzame ontwikkeling. Tijdens deze workshop gaan we verder in op het betrekken van bewoners bij ondergrondse activiteiten. Hoe kan het proces op een dusdanige manier worden ingericht dat bewoners kunnen participeren? Bijvoorbeeld in het onderzoeken van de potentie van de ondergrond voor energietransitie. En hoe voorkomen we dat we verzanden in (verborgen) agenda’s en discussies?    

Na drie extreem droge jaren, laat 2021 zich juist kenmerken door hevige regenval. De beelden die we hebben gezien uit Limburg spreken boekdelen. Klimaatverandering speelt daarbij een grote rol, doordat de lucht warmer en vochtiger is dan voorheen. Dit zorgt voor ernstige gevolgen voor landbouw, natuur en stedelijk gebied. Weersextremen vragen om een klimaatrobuust bodem- en watersysteem. We bekijken de meteorologische situatie van 2018 en mogelijke oplossingsrichtingen om het huidige bodem- en watersysteem weerbaarder te maken tegen een veranderend klimaat.

In 2019 heeft het Twents waternet de effecten van extreem weer in beeld gebracht in de Twentse klimaatatlas. Deze inhoud vormt de basis van het klimaateffectspel. Tijdens de workshop gaan we met elkaar in gesprek over de effecten van wateroverlast, droogte, hitte-stress en overstromingen. Wat betekent dit voor het leven in dit gebied? Welke effecten vinden we nog acceptabel en welke niet? En waarom? Waar ligt de acceptatiegrens voor risico’s in ons gebied? Het spel geeft ons inzicht in de toekomst en geeft bovendien een beeld van de mogelijk te zetten stappen om niet acceptabele effecten te voorkomen.

Nabij de congreslocatie ligt het Kristalbad. Dit gebied is aangelegd om te zorgen dat Hengelo bij hevige regenval droge voeten houdt. Daarnaast wordt het water nagezuiverd en is het een ecologische verbindingszone voor plant en dier. Hierdoor komen waterberging, waterkwaliteit, natuur, landschap én recreatie bij elkaar. Het Kristalbad biedt ruimte voor 187.000 kubieke meter water. Dat is zo’n 70 Olympische zwembaden vol. In het Kristalbad wordt de kwaliteit van het water verbeterd door een ingenieus systeem, de zogenaamde watermachine. Laat je tijdens Twente Ondersteboven meenemen in het ontstaan en de werking van het gebied door Stef Fortkamp van het Waterschap Vechtstromen tijdens een wandeling door het gebied.

Zo’n 200 miljoen jaar geleden was er een zee waar nu Delden ligt. In die tijd ontstonden de zoutlagen waaruit in Twente nog steeds zout gewonnen wordt. Er zwom bijvoorbeeld tonijn op de plekken waar we nu wonen, werken en recreëren. Bij de huidige werkzaamheden aan het Twentekanaal bij Delden kan hopelijk nieuw onderzoek plaatsvinden en meer tonijn tevoorschijn komen. Samen willen we nadenken over wat het verleden van de bodem ons kan bieden. Is er meer dan economisch belang of ruimtelijke ontwikkeling? Natura Docet wil komende jaren geologie een vooraanstaande plek (terug)geven in het museum om zo een breed publiek te betrekken bij de Twentse bodem en leefomgeving. Daarbij wordt gekeken naar de historie, het heden en de horizon van het Twentse landschap.

Iedereen kent ze, de zouthuisjes in het Twentse landschap. Nobian is het bedrijf dat nu zorgdraagt voor de zoutwinning in onze regio. Hun visie op duurzame zoutwinning zien ze als een duurzame, veilige en verantwoorde manier van het uitvoeren hiervan.Tijdens de sessie op Twente Ondersteboven neemt Marinus den Hartogh je mee in het proces van ontwikkeling tot afsluiting en het uiteindelijk terugbrengen in de natuurlijke staat van het gebied. Na de presentatie gaan we in gesprek met elkaar over de betekenis en de gevolgen voor Twente.

De netwerkorganisatie Onder Twente gaat de komende jaren dienen als interessante proeftuin om een regionale kennisschakelfunctie vorm te geven. Deze schakelfuncties komen vanuit de wens het Rijk, IPO, UvW en VNG om een nationale kennisinfrastructuur op te zetten. Deze kennisinfrastructuur richt zich op de bescherming en duurzame benutting van het bodem- en grondwatersysteem in de regio. De schakelfunctie Onder Twente speelt een belangrijke rol in deze kennisinfrastructuur door de versterking van de gemeentelijke uitvoeringskracht en kennisarticulatie richting andere nationale en regionale schakelfuncties. Samen met jullie willen we tijdens deze sessie een behoeftepeiling en een eerste inventarisatie van de kennisvraagstukken doen om zo vorm te kunnen geven aan de opzet van de regionale schakelfunctie en onderzoeksvragen die daarbij aan de orde zijn.